ΟΜΙΛΙΑ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΤΡΕΙΣ ΙΕΡΑΡΧΕΣ

       ΟΜΙΛΙΑ          ΓΙΑ         ΤΗΝ           ΕΟΡΤΗ          ΤΩΝ       ΤΡΙΩΝ       ΙΕΡΑΡΧΩΝ

Όταν ο χριστιανισμός ξεκίνησε από την Ιουδαία για να κατακτήσει την καρδιά και το νου του αρχαίου κόσμου, στο διάβα του συνάντησε τον Ελληνισμό, ένα σπουδαίο φίλο και συνάμα επικίνδυνο συνοδοιπόρο. Η  εκστρατεία του Μεγαλέξανδρου μετέφερε τον Ελληνισμό μέχρι τα βάθη της Ασίας  ριζώνοντάς  τον βαθιά στο έδαφος της Ανατολής.  Έτσι δημιουργήθηκε ο απέραντος ελληνιστικός κόσμος όπου μια γλώσσα και μια παιδεία κυριαρχούσε. Στο περιβάλλον αυτό  εμφανίζεται μια νέα πίστη και οι πρώτοι μαθητές της λούζονται στο Φως της Πεντηκοστής και οπλίζονται με τις δωρεές του Αγίου Πνεύματος για να μεταφέρουν το μήνυμα της νέας τους  πίστης.                                                                 Την εποχή εκείνη η  χριστιανική  Εκκλησία  βρέθηκε μπροστά στο δίλημμα: να επιδιώξει συνεργασία ή ρήξη με τον ελληνισμό; Αν ακολουθούσε τη  δεύτερη επιλογή ,τη σύγκρουση,  δύσκολα θα μπορούσε να μεταφέρει το μήνυμα της στον κόσμο της εποχής αλλά και αν ακολουθούσε την πρώτη, φοβόταν την αλλοίωση του περιεχομένου της αλήθειας  της.   Μετά τους τρεις  πρώτους αιώνες ,όπου η ρωμαϊκή εξουσία  γέμισε  τους τόπους θανατικής καταδίκης με χριστιανούς και το χριστιανικό πάνθεο με ανώνυμους και επώνυμους αγίους,  ήρθε η αναγνώριση για τους χριστιανούς  και την εκκλησία τους. Από τον τέταρτο αιώνα οι χριστιανοί έχοντας και τη στήριξη της  εξουσίας  καλούνται  ή να εξαφανίσουν  οτιδήποτε  θύμιζε τον ελληνικό πολιτισμό και τη θρησκεία του ή να γεφυρώσουν το χάσμα μεταξύ χριστιανικής  θρησκείας  και ελληνικής παιδείας. Το δίλημμα μεγάλο , οι προκλήσεις πολλές και το μέλλον αβέβαιο.                                                                                                                                                                                                                           Ευτυχώς για τον άνθρωπο , τις αξίες, την παιδεία  και το μέλλον του βρέθηκαν οι φωτισμένοι Πατέρες της Εκκλησίας  κυρίως του τέταρτου αιώνα που έχτισαν γερά τα θεμέλια αυτής της σχέσης ελληνισμού και χριστιανισμού. Μεταξύ αυτών είναι και οι τρεις Ιεράρχες  τους οποίους τιμούμε με τη σημερινή γιορτή. Ο Μέγας Βασίλειος, ο Γρηγόριος  ο θεολόγος ή  Νανζιανζηνός  και ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος που έζησαν και έδρασαν τον τέταρτο αιώνα, προσφέροντας πολύτιμες υπηρεσίες  στη συμπόρευση της ελληνικής παιδείας  με  τη χριστιανική πίστη.  Μελέτησαν  και αφομοίωσαν δημιουργικά την ελληνική παιδεία αλλά ο καθένας  είχε τον τρόπο του να εκφράσει την αγάπη και το θαυμασμό του ή τις επιδράσεις που δέχθηκε από αυτήν.                                                                                                                                                                                  Ενδεικτικά να αναφέρουμε ότι ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος πρότεινε στους γονείς  να στέλνουν τα παιδιά τους στα δημόσια σχολεία από τα μοναστηριακά :<<αν  έχετε δασκάλους που μπορούν να διδάξουν στα παιδιά σας την αρετή>> έλεγε στους γονείς <<δεν μπορώ καθόλου να συνηγορήσω να τα στείλετε στο μοναστήρι. Αντίθετα θα επιμείνω να μείνουν στα δημόσια σχολεία>>. Ο Γρηγόριος φαίνεται δίγνωμος, πότε επιτίθεται  με σφοδρότητα κατά της φιλοσοφίας και πότε σου δίνει την αίσθηση ότι ξεπερνά όλους σε υμνολογία της ελληνικής παιδείας. Ο μόνος  που διατηρεί μια σταθερά ευνοϊκή στάση υπέρ της ελληνικής παιδείας  είναι  ο Μέγας Βασίλειος.                                                                                                                         Ο Βασίλειος ,στο έργο που έγραψε με τον τίτλο <<προς τους νέους και πως αυτοί θα ωφεληθούν από την ελληνική παιδεία>> σκοπό είχε να στρέψει το ενδιαφέρον των νέων προς την ελληνική παιδεία για να διδαχθούν από τα πρότυπα ηθικής συμπεριφοράς που αυτή προβάλλει. Η μελέτη της ελληνικής γραμματείας αναφέρει, αποτελεί χρήσιμη προετοιμασία για την κατανόηση του πνεύματος της Αγία Γραφής. Όπως οι   βαφείς, λέει ο Βασίλειος, δεν βάφουν τίποτε πριν το υποβάλλουν στην κατάλληλη προετοιμασία, έτσι και οι χριστιανοί  πρέπει να  προετοιμάζονται  μέσω της ελληνικής παιδείας  για να  δεχθούν την αλήθεια της  Αποκάλυψης.                                                                                                                            Ο Γρηγόριος ο Θεολόγος, συμμαθητής  του Μεγάλου Βασιλείου, τιμήθηκε από την Εκκλησία με το προσωνύμιο του θεολόγου και όχι άδικα. Κατήχησε ,δίδαξε  και εκφώνησε τους περίφημους  θεολογικούς του λόγους και θωράκισε την ορθοδοξία απέναντι στις αιρέσεις. Πρώτος αυτός ονόμασε το  Άγιο Πνεύμα  ομοούσιο  με τον Πατέρα και τον Υιό και εισήγαγε τον  όρο εκπόρευση  στο Σύμβολο της Πίστεως, το γνωστό μας Πιστεύω. Χρησιμοποίησε με τον καλύτερο τρόπο τις λέξεις και τις έννοιες της πλούσιας ελληνικής γλώσσας και φιλοσοφίας,  προσφέροντας στη φαρέτρα της  Εκκλησίας πολύ δυνατά όπλα.                                                                                                                                                                                                          O  τρίτος  των  μεγάλων ιεραρχών που τιμούμε σήμερα,  ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος, ολοκλήρωσε τις σπουδές του μέσα στο περιβάλλον της γενέτειρας του ,της Αντιόχειας, σπουδαίου  κέντρου του Ελληνισμού την εποχή εκείνη .Ο  Ιωάννης διακρίθηκε ως ιεροκήρυκας   λόγω της  σπάνιας  ρητορικής  χάρης, της  δύναμης του θεολογικού του λόγου αλλά και των  μηνυμάτων του υπέρ των φτωχών και καταπιεσμένων της εποχής  του και γι΄αυτό έλαβε το  προσωνύμιο  Χρυσόστομος. Τα λόγια όμως, όταν δεν γίνονται πράξη, δεν έχουν καμιά αξία και κυρίως όταν λέγονται από έναν επίσκοπο, όπως ήταν ο Ιωάννης. Το 397 χειροτονήθηκε επίσκοπος Κωνσταντινούπολης και κατά τη διάρκεια της θητείας του καταδίωξε  όσους θησαύριζαν από την  ιεροσύνη  και μετέβαλε την αρχιεπισκοπή σε φιλανθρωπικό κέντρο. Έφτασε  μάλιστα στο σημείο να πουλήσει τους εκκλησιαστικούς  θησαυρούς  και τα ακριβά αντικείμενα της αρχιεπισκοπής και να μοιράσει τα χρήματα στους φτωχούς .Κατά τη  διάρκεια της θητείας  του επτά χιλιάδες άνθρωποι τρέφονταν από τα συσσίτια που είχε οργανώσει. Πίστευε  ότι θεμέλιο του κοινωνικού βίου είναι η φιλανθρωπία και ρίζα όλων των κακών η πλεονεξία και το πάθος για πλουτισμό. Τα αγαθά ,έλεγε, προέρχονται από το Θεό και ανήκουν σε όλη την ανθρωπότητα χωρίς διακρίσεις, ενώ χρέος των πλουσίων είναι η σωστή  διαχείριση  τους.    Η δουλεία πάσης μορφής  είναι προϊόν αμαρτίας. Ο μεγάλος αυτός  Πατέρας της Εκκλησίας μας  κουρασμένος από τις πολλές κακουχίες και βαριά άρρωστος πέθανε στις 14 Σεπτεμβρίου του 407.Μέχρι σήμερα  παραμένουν αναλλοίωτα μέλη του σώματος του που φυλάσσονται στη  ιερά μονή Βατοπεδίου του Αγίου Όρους.                                                                         Στην εποχή που έζησαν και έδρασαν οι τρεις ιεράρχες τα προβλήματα περίσσευαν και ένα από τα σημαντικότερα τότε, όπως και σήμερα, ήταν  οι συγκρούσεις και οι πόλεμοι. Οι Τρεις Ιεράρχες δεν διστάζουν να μιλήσουν ανοιχτά και να καταγγείλουν τους υπεύθυνους των συγκρούσεων και των πολέμων. Για τον Χρυσόστομο, η πλεονεξία των πλουσίων, που έχει σαν συνέπεια την ανισοκατανομή των αγαθών, είναι η αιτία των κοινωνικών συγκρούσεων. Δεν είναι του Θεού «η γη και το πλήρωμα αυτής»; (Ψαλμ. κγ’, 1). Αν λοιπόν όσα έχουμε ανήκουν στο Θεό, που είναι ο ίδιος για όλους μας, άρα ανήκουν και στους συνανθρώπους μας.  «Κοίταξε, σε παρακαλώ, το σχέδιο του Θεού. Έφτιαξε πολλά πράγματα κοινά, για να φιλοτιμηθεί το γένος των ανθρώπων βλέποντάς τα. Έτσι, τον αέρα, τον ήλιο, το νερό, τη γη, τον ουρανό, τη θάλασσα, το φως, τ’αστέρια, τα έδωσε να τα χαίρονται όλοι το ίδιο, σαν αδέλφια. Τα ίδια μάτια έδωσε σε όλους, το ίδιο σώμα, την ίδια ψυχή, όλα όμοια είναι φτιαγμένα... Πρόσεξε λοιπόν, ότι οι άνθρωποι δεν μαλώνουν για τα κοινά πράγματα, αλλ’ αντίθετα ζουν ειρηνικά. Όταν, όμως, κάποιος επιχειρήσει ν’ αρπάξει κάτι και να το κάνει δικό του, αρχίζει ο τσακωμός, σαν και η ίδια η φύση να αγανακτεί. Γιατί, ενώ ο Θεός με κάθε τρόπο μας αδελφώνει, εμείς, εν τούτοις, τσακωνόμαστε και χωριζόμαστε και αρπάζουμε για ιδιοκτησία και λέμε “το δικό μου” και “το δικό σου”, αυτές τις ψυχρές λέξεις. Έτσι ξεσπούν οι πόλεμοι, έτσι γεννιέται η αδικία στους ανθρώπους...» (Ομιλία 12 στην προς Τιμόθεον Α’).Ο Μ. Βασίλειος θεωρεί απαράδεκτο τα αγαθά της ειρήνης να τα χαίρονται ελάχιστοι άνθρωποι, ενώ χιλιάδες να αποκλείονται από αυτά . Σε άλλο σημείο, ο ίδιος ρωτάει: «Μέχρι πότε θα υπάρχει πλούτος, που είναι η αφορμή του πολέμου: Οι εξοπλισμοί γίνονται για την απόκτηση του πλούτου» .Ο Γρηγόριος ο Θεολόγος, συμπληρώνοντας τον προβληματισμό του Μ. Βασιλείου λέει: «Μητέρα των πολέμων είναι η πλεονεξία, οι πόλεμοι με τη σειρά τους γεννούν την υψηλή φορολογία, που είναι η αυστηρότερη καταδίκη των πολιτών». Για τον Χρυσόστομο, αιτία της καταστροφής της ειρήνης και της ενότητας των πιστών, είναι «ο έρωτας για τα χρήματα, την εξουσία και τη δόξα». «Τίποτε δεν συμβάλλει τόσο πολύ σε μάχη και σε πόλεμο, όσο ο έρωτας για τα παρόντα, όσο δηλαδή η επιθυμία για δόξα, χρήματα ή για καλοπέραση» .Προϋπόθεση για την επικράτηση της ειρήνης στις σχέσεις ανθρώπων και λαών, είναι η αγάπη, όχι σαν θεωρητικολογία, αλλά σαν στάση ζωής. Η έλλειψη της αγάπης οδηγεί στην κοινωνική αδικία, που έχει ως συνέπειά της την αναστάτωση. «Εάν όλοι αγαπούσαν ο ένας τον άλλον αμοιβαία, σε τίποτα πλέον δεν θα μπορούσε κανείς να αδικήσει, τουναντίον, μάλιστα, και οι φόνοι, και οι μάχες ,και οι πόλεμοι, και οι επαναστάσεις, και οι αρπαγές, και οι πλεονεξίες, και όλα τα κακά θα παραμερίζονταν, ώστε να φθάναμε στο σημείο να αγνοούμε ακόμα και ονομαστικά την κακία» (Ι. Χρυσόστομος) .Οι Τρεις Ιεράρχες δεν κάνουν «ειρηνολογία», δεν ζητούν από τους πιστούς απλά να επιδιώξουν μια ειρήνευση εξωτερική, τυπική, ο στόχος τους δεν είναι η «ειρηνική συνύπαρξη» χωρίς περιερχόμενο. Η ειρήνη, αν μείνει μόνο στα λόγια, λέει ο Μ Βασίλειος, καταντάει κοροϊδία. Υπογραμμίζουν πως η ειρήνη συμπορεύεται με τη δικαιοσύνη και την αγάπη. Ξεκαθαρίζουν στα κείμενά τους, ότι μιλούν για την αληθινή ειρήνη, αυτή που ενώνει πραγματικά τους ανθρώπους μεταξύ τους και με Θεό. Ο Χριστιανός οφείλει να συγκρούεται με τους «τυράννους» που «νοσούν στη πίστη» (Γρηγόριος Θεολόγος) και όχι να έρχεται σε συμφωνία μαζί τους, χάριν του συμφέροντος. Σκοπός του Χριστιανού, βέβαια, είναι να ειρηνεύει με όλους, όταν αυτό είναι δυνατόν. «Διότι μερικές φορές δεν είναι δυνατόν. Όπως, π.χ., όταν η υπόθεση αφορά την πίστη στο Θεό, ή όταν ο αγώνας γίνεται γι’αυτούς που αδικούνται. Αν δεις κάπου να κακοποιείται η πίστη, τότε μην προτιμήσεις την ομόνοια από την αλήθεια, αλλά στάσου αντιμέτωπος στο κακό με γενναιότητα, μέχρι θανάτου» (Χρυσόστομος). Η χριστιανική πίστη δεν μπορεί να ταυτιστεί και να συμβαδίσει με την «ειρήνη» των εκμεταλλευτών και των ασεβών, γιατί ακριβώς αυτή δεν είναι πραγματική ειρήνη. Είναι «ειρήνη» των λίγων, και όχι όλων των παιδιών του Θεού. Για τον άγιο Γρηγοριο «είναι προτιμότερος ο αξιέπαινος πόλεμος από την ειρήνη που μας χωρίζει από τον Θεό» .Και στην περίπτωση όμως αυτή, κατά τους μεγάλους Πατέρες της Εκκλησίας, ο πιστός οφείλει να κάνει διάκριση μεταξύ προσώπων και αντιλήψεων. Να πολεμά δηλαδή και να συγκρούεται με καταστάσεις, αλλά όχι να μισεί και να αποστρέφεται ανθρώπους, όποια και αν είναι η πίστη τους.  Να συγκρούεται με αντιλήψεις και ιδέες και όχι να αφαιρεί ανθρώπινες ζωές στο όνομα ενός θεού κομμένου και ραμμένου στα μέτρα του φανατισμού και της μισαλλοδοξίας.  Να μη μετατρέπει, δηλαδή, ακόμη και σε αυτήν την περίπτωση, την ψυχή του σε πεδίο μιας μάχης χωρίς νικητές.

 Τέλος, πρέπει να τονισθεί ότι για να επιτευχθεί η εξωτερική ειρήνη, ο άνθρωπος πρέπει προηγούμενα να έχει πετύχει την ειρήνευση του εσωτερικού του κόσμου. Για τους Τρεις Ιεράρχες, είναι ανώφελο κάποιος να αγωνίζεται να ειρηνεύσει τους άλλους, ενώ δεν έχει κατορθώσει να πετύχει την εσωτερική γαλήνη και ηρεμία. Μόνο κατορθώνοντας την εσωτερική ειρήνη ο Χριστιανός, γίνεται πραγματικά «ειρηνοποιός» δηλαδή, «Υιός Θεού». Μόνο τότε, οι όποιοι αγώνες του για την ειρήνη του κόσμου θα έχουν ευεργετικά αποτελέσματα για τους άλλους. Μόνο τότε, το όραμα του προφήτη Μιχαία  θα αρχίζει να γίνεται πραγματικότητα. «Θα κάνουν τα σπαθιά τους άροτρα και τα δόρατά τους δρεπάνια. Κανένα έθνος δεν θα ξανασηκώσει   πάλι το σπαθί του εναντίον άλλου έθνους, ούτε θα ξαναμάθουν πια να  πολεμούν» ( Προφήτης Μιχαίας δ’ 3).                                                                                                                                                                          Κλείνοντας την αναφορά μας στο έργο και την προσφορά των τριών ιεραρχών θα ήταν άδικο να μην πούμε και δυο λόγια παραπάνω για την πιο οικεία και συνάμα πιο άγνωστη μορφή, την μορφή του  Μεγάλου και Αγίου Βασιλείου που γεννήθηκε  το 330 και πέθανε το 379. Έζησε δηλαδή  περίπου πενήντα  χρόνια  γεμάτα από αγώνες ,στερήσεις και προσφορά προς τον άνθρωπο  και ο θάνατος τον βρήκε καταπονημένο και αδύναμο και σίγουρα όχι  παχουλό και χαρούμενο  γέροντα, δημιούργημα της σύγχρονης καταναλωτικής  κοινωνίας που ζει και κινείται στους ρυθμούς της αγοράς.                                                                                                                                                                                                                                                      O   Bασίλειος   καταγόταν από μια πλούσια  και  πιστή  οικογένεια. Γεννήθηκε στην  Καισάρεια της Καππαδοκίας  όπου άρχισε τις σπουδές του και τις συνέχισε στην Αθήνα, στην πόλη  που γνωρίστηκε με τον Γρηγόριο τον Θεολόγο. Η γνωριμία αυτή  έπαιξε καθοριστικό ρόλο και για  την πορεία τους στα γράμματα και την πίστη. Καρπός της συνεργασίας τους υπήρξε και η σύνταξη  της Φιλοκαλίας, ενός  σπουδαίου έργου που στηρίζει τον αγώνα για πνευματική τελείωση  των πιστών. Γύρω  στα έτη 326-324 ο Βασίλειος  χειροτονήθηκε πρεσβύτερος και ανέλαβε δράση για την επίλυση των  πολλών προβλημάτων της  περιοχής του.                                                                             Ο μεγάλος  καημός  του ήταν η συνεννόηση μεταξύ των χριστιανών και η  φροντίδα των ανθρώπων που είχαν ανάγκη , χωρίς να κάνει διακρίσεις  στο χρώμα, τη φυλή ή  τη θρησκεία,  βλέποντας στα πρόσωπα τους την εικόνα του ίδιου του Θεού.                                                                                                                                    Όσο σημαντικό υπήρξε το κοινωνικό του έργο, εξίσου  σημαντική ήταν και  η προσφορά του  στο διάλογο για  τη συμπόρευση  χριστιανικής πίστης  με την ελληνική παιδεία. Η  προσοχή του  ήταν  στραμμένη στη προσεκτική μελέτη  της κλασικής παιδείας. Δεν  πρέπει ,έλεγε, τους αρχαίους σοφούς να τους ακολουθούμε εκεί όπου μας πάνε, έχοντας παραδώσει  το πηδάλιο του μυαλού μας  σε αυτούς ,όπως ακριβώς γίνεται στα καράβια .Επιβάλλεται,  θα τονίσει,  να γίνεται  έλεγχος  της πνευματικής  μας τροφής  όπως  κάνουμε και με τις τροφές που τρώμε. Είναι   ντροπή ,θα πει, να προσέχουμε τι τρώμε  και να αδιαφορούμε για  τις βλαβερές πνευματικές  τροφές .Δεν χρειάζεται  νομίζω να τονίσουμε πόσο επίκαιρες είναι  οι  συμβουλές του  Βασιλείου για το  σημερινό  άνθρωπο αλλά  κυρίως  για τους  νέους  ανθρώπους.              Η  εποχή  μας ,εποχή  της πληροφόρησης και της,  χωρίς όρια, επικοινωνίας, είναι γεμάτη προκλήσεις  και προσκλήσεις  για το νέο  άνθρωπο. Τα  μέσα  ενημέρωσης, ο  έντυπος και ηλεκτρονικός τύπος, αλλά  κυρίως  το διαδίκτυο με την  τεράστια  δυναμική του , προσφέρουν ιδέες ,πρότυπα  και  τρόπους   συμπεριφοράς  σε   ασύλληπτη ποσότητα και ταχύτητα. Το  ερώτημα  είναι  με ποιο τρόπο  θα μπορέσουν οι σημερινοί νέοι  να  αντιμετωπίσουν , να αξιολογήσουν  και να διαχειριστούν όλες αυτές τις προκλήσεις. Ο Μέγας  Βασίλειος, αν ζούσε  σήμερα θα έδινε τις  ίδιες συμβουλές που έδωσε  και στους  νέους της  εποχής του, πριν  δεκάξι αιώνες: τα σοφά  έντομα έλεγε ούτε  σε όλα τα  άνθη πηγαίνουν  ούτε   ό,τι  βρουν  το παίρνουν, αλλά  επιλέγουν  αυτό που τους είναι χρήσιμο  και το υπόλοιπο το αφήνουν.   Ας προφυλάξουμε και εμείς  τον   εαυτό μας  από κάθε τι  που με τόση ευκολία και με δελεαστικό περιτύλιγμα  μας προσφέρεται .                                   Σήμερα, περισσότερο  ίσως από κάθε  άλλη εποχή, είναι καλό να μελετήσουμε  τα κείμενα των   τριών  αυτών πατέρων της Εκκλησίας μας  και να διδαχθούμε από τα μηνύματα τους.                                               Η σύγχρονη πραγματικότητα  μας έχει κουράσει με τη βία, την εγκληματικότητα, την παραπληροφόρηση    και τους κάθε είδους  σωτήρες της. Η ελληνική παιδεία  και η χριστιανική πίστη,  έτσι  όπως αυτή εκφράστηκε  μέσα από τη ζωή και το  έργο των τριών  ιεραρχών,  αποτελεί  πυξίδα για το μέλλον. Κανένα  πρότυπο που προβάλλεται   από τους αυτόκλητους σωτήρες  της εποχής  μας δεν μπορεί να συγκριθεί με το πρότυπο που επιλέγει   και προβάλλει ο Μέγας Βασίλειος, αυτό του γιου του λιθοξόου  Σωφρονίσκου  και  της  μαίας  Φαιναραίτης ,του  γνωστού μας Σωκράτη. Ένας  μεθυσμένος, αναφέρει   ο  Βασίλειος, γρονθοκόπησε εντελώς  αναίτια  στο πρόσωπο  τον  Σωκράτη  με αποτέλεσμα  να παραμορφωθεί το πρόσωπο  του από το πρήξιμο. Πως  αντέδρασε ο  Σωκράτης; Σίγουρα όχι  όπως θα αντιδρούσαμε   εμείς  αλλά   με το να γράψει στο πρόσωπο του  το  όνομα  αυτού  που  τον  γρονθοκόπησε ,όπως κάνουν οι καλλιτέχνες  μόλις τελειώσουν  το  έργο τους. Μια τέτοια στάση ζωής  έρχεται  να χτυπήσει  τη βία  όχι με τη   βία  αλλά  με τα πνευματικά  όπλα ενός  ανώτερου  πολιτισμού, του  ελληνικού, ο οποίος  όταν  συναντά τον λόγο της  Αποκάλυψης, ολοκληρώνεται και χτίζει κοινωνίες και πρόσωπα με  αρχές  και αξίες σαν αυτές που υπηρέτησαν μέχρι το τέλος της ζωής τους  οι πατέρες που σήμερα τιμούμε.

Δ.ΚΑΪΜΑΣΙΔΗΣ                                                                     ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2015

         

         

Από που πήραν τα ονόματα τους οι 12 μήνες του χρόνου

ΙΑΝ 1

Posted by ancientweb

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ :Ο πρώτος μήνας του χρόνου πήρε το όνομά του από τον θεό των Ρωμαίων, τον Ιανό (Janus). Ο Ιανός ήταν θεός με δύο πρόσωπα, τα οποία κοίταζαν σε αντίθετες κατευθύνσεις, γι αυτό τον αποκαλούσαν και…Janus bifrons δηλαδή διπρόσωπο Ιανό. Τα δυο του πρόσωπα συμβόλιζαν την αρχή και το τέλος, τη νιότη και το γήρας, την είσοδο και την έξοδο. Γι αυτό και του αφιέρωσαν τον Ιανουάριο που σαν πρώτος μήνας του χρόνου, κοίταζε προς τον προηγούμενο χρόνο και προς τον επόμενο.

ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ : Το όνομά του προέρχεται από το λατινικό ρήμα februare που σημαίνει καθαρίζω, εξαγνίζω. Ήταν αφιερωμένος στο θεό του Άδη Φέβρουο και στους νεκρούς γι αυτό και στη διάρκεια του οι Ρωμαίοι διοργάνωναν τελετές καθαρμών και εξαγνισμών. Με το παλαιότερο ρωμαϊκό ημερολόγιο ήταν ο τελευταίος μήνας του χρόνου και οι άνθρωποι έπρεπε να μπουν στον καινούργιο χρόνο καθαροί και αμόλυντοι.

Με την καθιέρωση του Ιουλιανού ημερολογίου το 46 π.Χ. περιορίστηκαν οι ημέρες του από 30 σε 29 και την εποχή του αυτοκράτορα Αύγουστου του αφαιρέθηκε άλλη μια μέρα η οποία προστέθηκε στον Αύγουστο και έτσι έχει 28 ημέρες, και 29 κάθε τέσσερα χρόνια, οπότε το έτος αντί 365 ημέρες έχει 366 και ονομάζεται δίσεκτο από το bis sextus (δις έκτη) δηλαδή δύο φορές η 24η του μήνα που ήταν η έκτη μέρα πριν από τις Καλένδες του Μαρτίου. Εμείς, τον λέμε Φλεβάρη επειδή τότε ανοίγουν οι φλέβες της γης, δηλαδή αναβρύουν πολλά νερά, τον λέμε και Κουτσοφλέβαρο, επειδή έχει λιγότερες μέρες.

ΜΑΡΤΙΟΣ :Κατά το αρχαίο ρωμαϊκό ημερολόγιο ήταν ο πρώτος μήνας του χρόνου και ονομαζόταν Primus. Μετά το 46 π.Χ. ονομάστηκε Μάρτιος, έγινε ο τρίτος μήνας του χρόνου, αφιερωμένος στον θεό Μαρς που αρχικά ήταν ο θεός της γονιμότητας και των αγρών αλλά αργότερα ταυτίστηκε με τον Άρη θεό του πολέμου. Ήταν πατέρας του Ρέμου και του Ρωμύλου και γενάρχης των Ρωμαίων. Είναι ο πρώτος μήνας της Άνοιξης και στις 21 Μαρτίου είναι η εαρινή ισημερία.

Οι Έλληνες του έχουν δώσει πολλά ονόματα, όπως «ανοιξιάτης» επειδή φέρνει την άνοιξη, «γδάρτης», «παλουκοκαύτης» και «πεντάγνωμος» επειδή ο καιρός είναι άστατος, «βαγγελιώτης» από τη γιορτή του Ευαγγελισμού, «πενταγιόματο» (δηλ. πέντε γεύματα) στην ορεινή Πελοπόννησο. Την 1η του Μάρτη, τα παιδιά δένουν στο χέρι τους το «μάρτη» ή «μαρτιά» ένα κορδόνι από κόκκινη και άσπρη κλωστή, για να μη τα κάψει ο μαρτιάτικος ήλιος.

ΑΠΡΙΛΙΟΣ :Είναι ο τέταρτος μήνας του χρόνου. Το όνομά του προέρχεται από το λατινικό ρήμα aperio που σημαίνει «ανοίγω» γιατί τότε ανοίγει ο καιρός και ανθίζουν τα λουλούδια. Ήταν αφιερωμένος στην θεά Αφροδίτη. Τον λέμε Ανοιξιάτη, Λαμπριάτη από τη μεγάλη γιορτή του Πάσχα και Αϊγιωργίτη από την γιορτή του Αγίου Γεωργίου.

Την Πρωταπριλιά συνηθίζουμε να λέμε αθώα ψέματα και να κάνουμε ανώδυνες φάρσες, ένα έθιμο που μας έχει έρθει από τη δυτική Ευρώπη και που έγινε περισσότερο γνωστό περί το 1880 μέσω της «Εφημερίδας» του Κορομηλά.

ΜΑΪΟΣ :Ο πέμπτος μήνας του χρόνου πήρε το όνομά του από την ρωμαϊκή θεότητα Maja (Μάγια). Το όνομα Maja προήλθε από τη λέξη Μαία (τροφός) τη μητέρα του θεού Ερμή στον οποίο ήταν αφιερωμένος.Είναι ο μήνας των λουλουδιών και την 1η Μαΐου πλέκουμε στεφάνια με λουλούδια και τα κρεμάμε στις εξώπορτες μέχρι τις 24 Ιουνίου που τα καίμε στις φωτιές του Άι- Γιάννη.

Η Πρωτομαγιά έχει χαρακτηριστεί ως παγκόσμια ημέρα αργίας και διεκδικήσεων των εργατών γι αυτό την ονομάζουμε και «Εργατική Πρωτομαγιά». Τη 2η Κυριακή του Μαΐου είναι η «Γιορτή της Μητέρας».

Κατά το τριήμερο 21-23 γίνονται «Τα Αναστενάρια» προς τιμή των Αγίων Κωνασταντίνου και Ελένης. Στο τελετουργικό τους περιλαμβάνουν εκστατικούς χορούς, πομπικές περιφορές εικονισμάτων αλλά κυρίως πυροβασία δηλαδή περπάτημα πάνω σε αναμμένα κάρβουνα. Τον λένε και Κερασάρη γιατί τότε βγαίνουν τα κεράσια.

ΙΟΥΝΙΟΣ : Ο έκτος μήνας του έτους, ήταν αφιερωμένος από τους Ρωμαίους στη θεά Juno (Ήρα), σύζυγο του Jupiter (Δίας), προστάτιδα του οίκου και του γάμου. Κατά μία άλλη εκδοχή, πήρε το όνομά του από τον Λεύκιο Ιούνιο Βρούτο. Αυτός ανέτρεψε τον βασιλιά Ταρκύνιο τον Υπερήφανο το 510 π.Χ., εγκαθίδρυσε τον θεσμό της Υπατείας, θεμελίωσε τη Δημοκρατία και έγινε ο πρώτος Ύπατος της Ρώμης.

Στις 21 Ιουνίου είναι το θερινό ηλιοστάσιο, οπότε ξεκινά επίσημα το καλοκαίρι, ενώ έχουμε τη μεγαλύτερη σε διάρκεια ημέρα στο βόρειο ημισφαίριο και την μικρότερη στο νότιο. Λέγεται θεριστής γιατί κατά τη διάρκεια του γίνεται ο θερισμός του σταριού, ορνιαστής ή ρινιαστής γιατί γίνεται τεχνητή γονιμοποίηση των ήμερων συκιών με ορνιούς δηλαδή καρπούς άγριας συκιάς.

ΙΟΥΛΙΟΣ : Ο έβδομος μήνας του έτους έχει 31 ημέρες και είναι αφιερωμένος στον Ιούλιο Καίσαρα ο οποίος θεωρείται ένας από τους τρεις μεγάλους στρατηλάτες του αρχαίου κόσμου.Ήταν εξαιρετικά ευφυής πολιτικός, στρατιωτικός, νομοθέτης, ρήτορας, ιστορικός, ανέβηκε σε όλα τα αξιώματα και άφησε σημαντικό έργο. Τον Ιούλιο, οι Ρωμαίοι τον έλεγαν Quintilis επειδή κατά το ημερολόγιο του Νουμά Πομπιλίου ήταν ο πέμπτος μήνας του έτους με πρώτο το Μάρτιο. Το 153 π.Χ. ως πρώτη ημέρα του έτους ορίστηκε η 1η Ιανουαρίου.

Το 46π.Χ., ο Ιούλιος Καίσαρας ανέθεσε στον Σωσιγένη να αναμορφώσει το ρωμαϊκό ημερολόγιο το οποίο βασιζόταν στις φάσεις της σελήνης αλλά οι ατέλειες που είχε, είχαν σαν αποτέλεσμα να δημιουργηθούν μεγάλες αποκλίσεις στην εαρινή ισημερία. Στο νέο ημερολόγιο, που ονομάστηκε Ιουλιανό, προστέθηκαν 80 ημέρες που δεν είχαν καταμετρηθεί και το έτος 46 ονομάστηκε «έτος σύγχυσης» διότι είχε 445 ημέρες.

Ο Ιούλιος είναι ένας μήνας με πολλές γιορτές και πανηγύρια, όπως της Αγίας Κυριακής στις 7, της Αγίας Μαρίνας στις 17 που είναι προστάτιδα των παιδιών, του Προφήτη Ηλία στις 20, της Αγίας Παρασκευής στις 26 που προστατεύει τα μάτια, του Αγίου Παντελεήμονα στις 27. Τον λέμε και Αλωνάρη επειδή κατά τη διάρκειά του γίνεται το αλώνισμα του σταριού.

ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ : Ο Αύγουστος οφείλει το όνομά του στον αυτοκράτορα Οκταβιανό ο οποίος τιμήθηκε από την Σύγκλητο με το προσωνύμιο Αύγουστος που σημαίνει σεβαστός. Η ηγεμονία του ήταν η αφετηρία μιας σχετικά ειρηνικής περιόδου για την αυτοκρατορία που έγινε γνωστή ως Pax Romana. Δημιούργησε μεγάλο έργο, όπως κατασκευή οδικού δικτύου, μεταρρύθμιση του φορολογικού συστήματος, ώθηση στα γράμματα και τις τέχνες,συγκρότηση μόνιμου στρατού κ.λπ. Ο Οκταβιανός ήταν ανηψιός του Ιούλιου Καίσαρα και εξίσου σημαντική προσωπικότητα με εκείνον. Του αφιέρωσαν τον μήνα Sextilis (έκτος) των Ρωμαίων στον οποίο έδωσαν 31 ημέρες (γιατί θεωρούσαν ότι ήταν υποτιμητικό να έχει λιγότερες ημέρες από τον Ιούλιο), παίρνοντας μία ημέρα από τον Φεβρουάριο ο οποίος έτσι έμεινε με 28 ημέρες.

Τον Αύγουστο γίνονταν παλαιότερα προγνώσεις του καιρού με τα «μερομήνια», δηλαδή το πρώτο δωδεκαήμερο του Αυγούστου χρησίμευε για να προβλέψουν τον καιρό όλης της χρονιάς. Έτσι τα καιρικά φαινόμενα της 1ης Αυγούστου θα ήταν ο καιρός που θα επικρατούσε το Σεπτέμβρη, της 2ης Αυγούστου του Οκτώβρη κ.λπ.

Τον Αύγουστο τον λέμε και Συκολόγο γιατί τότε ωριμάζουν τα σύκα αλλά και Δριμάρη από τις δρίμες (ξωτικά) που τις 6 πρώτες μέρες του Αυγούστου επηρεάζουν τα νεράκαι τότε δεν πρέπει να κολυμπάς ή να πλένεις ρούχα. Ο Αύγουστος είναι ο μήνας της Παναγίας με τη μεγάλη γιορτή του Δεκαπενταύγουστου.

ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ : Ο Σεπτέμβριος κατείχε την έβδομη θέση στη σειρά των μηνών, όπως δείχνει και το όνομά του καθώς septem στα λατινικά σημαίνει επτά. Όταν όμως καθιερώθηκε το ιουλιανό ημερολόγιο με πρώτο μήνα του έτους τον Ιανουάριο ο Σεπτέμβριος έγινε ένατος.

Η 1η του Σεπτέμβρη θεωρείται η αρχή του εκκλησιάστικού έτους, αποτελεί την Αρχή της Ινδίκτου, από την λατινική λέξη indictio (επιβολή φόρου), την οποία εισήγαγε ο Καίσαρας Αύγουστος όταν διέταξε να γίνει γενική απογραφή των κατοίκων του Ρωμαϊκού κράτους και να εισπραχθούν φόροι την 1η του Σεπτέμβρη. Η Ινδικτιώνα είναι τρόπος μέτρησης του χρόνου ανά 15ετίες με αφετηρία την γέννηση του Χριστού ή από το 3 π.Χ. Η 23η του Σεπτέμβρη, γενέθλια ημέρα του αυτοκράτορα της Ρώμης Οκταβιανού, καθορίστηκε ως Πρωτοχρονιά και ως Αρχή της Ινδίκτου. Η Εκκλησία σ” αυτή την Πρωτοχρονιά τοποθέτησε τη γιορτή της σύλληψης του Προδρόμου, που αποτελεί το πρώτο γεγονός της ευαγγελικής ιστορίας, ενώ το 462 μ.Χ. η εκκλησιαστική Πρωτοχρονιά μετατέθηκε την 1η Σεπτεμβρίου για πρακτικούς λόγους.

Τον Σεπτέμβριο αρχίζει και το γεωργικό έτος καθώς τότε ξεκινούν όλες οι αγροτικές εργασίες. Λέγεται και Τρυγητής γιατί τότε γίνεται ο τρύγος των αμπελιών ενώ αρχίζει η σπορά και το όργωμα. Στις 2 του Σεπτέμβρη είναι η γιορτή του Αγίου Μάμα που θεωρείται προστάτης των βοσκών. Στις 14 του Σεπτέμβρη είναι η μεγάλη γιορτή της Ύψωσης του Τιμίου Σταυρού. Στις 23 του μήνα είναι η φθινοπωρινή ισημερία και η νύχτα θα έχει μεγαλύτερη διάρκεια από την ημέρα έως την εαρινή ισημερία.

 ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ : Από την λέξη octo που σημαίνει οκτώ πήρε ο Οκτώβριος το όνομά του μια και στο παλαιό ρωμαϊκό ημερολόγιο ήταν ο όγδοος μήνας. Το 46 π.Χ. με την αλλαγή του ημερολογίου έγινε ο δέκατος μήνας αλλά κράτησε το όνομά του.

Το Ιουλιανό ημερολόγιο είχε απόκλιση μίας ημέρας κάθε 128 χρόνια από το πραγματικό τροπικό έτος και έτσι το 1582 καταμετρήθηκαν 10 ημέρες απόκλισης, οπότε ο Πάπας Γρηγόριος ο 13ος θέσπισε το Γρηγοριανό ημερολόγιο τον Οκτώβριο του 1582 και την 4η Οκτωβρίου αυτού του έτους την διαδέχτηκε η 15η Οκτωβρίου αντί της 5ης για να αφαιρεθούν οι 10 ημέρες οι οποίες είχαν καταμετρηθεί χωρίς ωστόσο να έχουν διανυθεί και να επανέλθει η εαρινή ισημερία στην 21η Μαρτίου.

Τον Οκτώβριο τον λέμε και Βροχάρη για τις ευεργετικές για τους γεωργούς βροχές του. Ακόμα τον ονομάζουμε Σποριά ή Σπαρτό γιατί αρχίζει η σπορά στους αγρούς, αλλά και Άι-Δημητριάτη για τη μεγάλη γιορτή του Αγίου Δημητρίου.
Ο Οκτώβριος είναι ο μήνας των χρυσανθέμων.

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ : Είναι ο ενδέκατος μήνας του έτους σύμφωνα με το τωρινό ημερολόγιο, αλλά κατά το παλαιό ρωμαϊκό ημερολόγιο ήταν ο ένατος μήνας γι αυτό και το όνομά του προέρχεται από τον αριθμό εννέα που στα λατινικά είναι novem. Είναι ο τελευταίος μήνας του φθινοπώρου και ο μήνας που αρχίζει η συγκομιδή της ελιάς ενώ τελειώνει η σπορά και τα κοπάδια κατεβαίνουν στα χειμαδιά τους να ξεχειμωνιάσουν. Το πρώτο δεκαπενθήμερο του Νοέμβρη βασιλεύει η Πούλια (πλειάδες) γεγονός που σηματοδοτεί τον ερχομό του χειμώνα.

Τον λέμε Κρασομηνά γιατί ανοίγονται τα καινούργια κρασιά, Ανακατωμένο γιά τον άστατο καιρό του, Χαμένο γιατί είναι μεγάλες οι νύχτες του και οι μικρότερες στη διάρκεια του έτους οι μέρες του, αλλά και Αρχαγγελίτη από τη μεγάλη γιορτή των Αρχαγγέλων Γαβριήλ και Μιχαήλ στις 8 Νοεμβρίου.

Έχει πάρα πολλές θρησκευτικές γιορτές όπως του Αγίου Μηνά, των Αγίων Αναργύρων, των Αγίων Ακινδύνων, του Αγίου Φιλίππου, του Αγίου Ανδρέα, τα Εισόδια της Θεοτόκου, της Αγίας Αικατερίνης κ.λπ.

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ :Ο τελευταίος μήνας του έτους, ο πρώτος του χειμώνα, ο δέκατος του παλιού ρωμαϊκού ημερολογίου από όπου πήρε και το όνομά του. Decem στα λατινικά είναι το δέκα. Είναι ένας μήνας γεμάτος από γιορτές, του Αγίου Νικολάου, του Αγίου Σάββα, της Αγίας Βαρβάρας, του Αγίου Σπυρίδωνα, του Αγίου Ελευθερίου και άλλες με μεγαλύτερη την γιορτή της γέννησης του Χριστού, τα Χριστούγεννα στις 25 του μήνα.
Τον λένε και Χιονιά, Ασπρομηνά, Χριστουγεννιάτη, Χριστιανάρη, Δεκέμπρη, Άι-Νικολιάτη.

Είναι ο μήνας με τις λιγότερες ώρες φωτός στο βόρειο ημισφαίριο και τις περισσότερες ώρες φωτός στο νότιο ημισφαίριο μια και ο ήλιος έχει τώρα τη μεγαλύτερη απόκλιση νότια του Ισημερινού. Στις 22 του μηνός είναι το χειμερινό ηλιοστάσιο οπότε η απόκλιση του ήλιου νότια του Ισημερινού αρχίζει να λιγοστεύει και έτσι αρχίζει να μεγαλώνει η ημέρα και να μικραίνει η νύχτα.

Κατά την παράδοση στις 25 του μήνα ξεχύνονται οι καλλικάντζαροι στον επάνω κόσμο και παραμένουν μέχρι τα Φώτα οπότε εξαφανίζονται με τον αγιασμό των υδάτων. Είναι δαιμόνια τα οποία βγαίνουν από τη γη αυτό το δωδεκαήμερο που τα νερά είναι αβάπτιστα για να πειράξουν τους ανθρώπους. Φοβούνται τις φωτιές και τα κουδούνια, γι αυτό σε πολλές περιοχές της Ελλάδας ανάβουν φωτιές και τραγουδάνε χτυπώντας κουδούνια.

http://mythagogia.blogspot.gr/